محبوبه کلایی نویسنده، کارگردان و تهیهکننده انیمیشن و یکی از اعضای هیات ارزیابی فیلمهای هنری و تجربی رویداد سرمایهگذاری پویانمایی کاشان، در گفتوگو با ستاد برگزاری این رویداد با اشاره به اینکه آنچه ما امروز بیش از هر چیز به آن نیاز داریم، «شبکه شدن» است، عنوان کرد: «شبکه شدن» تاکنون بهصورت جدی وجود نداشته است و از نظر من، این موضوع حتی از بودجه یا هر اقدام مالی دیگری که یک سازمان میتواند انجام دهد، مهمتر است. مهمترین کارکرد بنیاد این است که بتواند شبکهسازی کند؛ یعنی نیروی انسانی فعال در حوزه انیمیشن را در یک بافت منسجم قرار دهد، به این چرخه سرعت ببخشد و به آن معنا و جهت مشخصی بدهد.
او با اشاره به تجربه رزیدنسیهای انیمیشن خود در ژاپن و فرانسه، گفت: با توجه به اینکه احتمالاً این مبحث برای بخشی از مخاطبان جدید است، مایلم درباره آن صحبت کنم. ایده رزیدنسی زمانی برای من شکل گرفت که پس از دنبال کردن موضوع «دیوار چهارم»، به این نتیجه رسیدم که تجربه فیلمسازی در وطن خود انسان، بههرحال تجربهای خاص است که اغلب در دوران دانشجویی به آن میرسیم. اما اگر جغرافیای شما تغییر کند و قرار باشد در سرزمینی دیگر به فیلمسازی فکر کنید و آن را پیش ببرید، لینکها، ارتباطات و جهانی که به واسطه دغدغه شما درباره فیلمسازی شکل میگیرد، چه کیفیتی خواهد داشت؟
او ادامه داد: در حقیقت، قصد من تغییر کامل جغرافیا یا مهاجرت به معنای کلاسیک آن، مانند رفتن به دانشگاه و پیگیری تحصیلات تکمیلی آکادمیک، نبود. من میخواستم تجربه کنم که از نظر «شیمیایی»، چه اتفاقی برای یک فیلمساز رخ میدهد وقتی در جهانی دیگر به مسائل فکر میکند. با این مقوله آشنا شدم و برایم بسیار مهم شد؛ بنابراین شروع کردم به آمادهسازی و اپلای برای رزیدنسیهای مختلف.
این نویسنده با اشاره به اینکه در حوزه انیمیشن، رزیدنسیها محدود هستند، بیان کرد: اما اینگونه نیست که شانس پروموت کردن خود در فضای بینالمللی وجود نداشته باشد. من این مسیر را بهطور جدی پیگیری کردم و همان سال نخست، یک رزیدنسی ششماهه در هیروشیما دریافت کردم. در آن مقطع، همزمان یک پروژه دیگر نیز برای هیروشیما اپلای کرده بودم و پذیرفته شدم. در مجموع، سه پذیرش داشتم. آن سال، نخستین دورهای بود که هیروشیما رزیدنسی برگزار میکرد و از میان اپلیکیشنهای متعدد دریافتی از سراسر جهان، سه هنرمند انتخاب شدند.
کلایی افزود: در این میان، دو نفر فیلمساز حرفهای انیمیشن بودند و یک نفر آرتیست؛ چراکه رزیدنسی محدود به فیلمسازی نبود و سایر دستهبندیهای هنری را نیز میپذیرفت. ما به اتفاق «ناتو»، هنرمند شناختهشده اوکراینی-آمریکایی که بهویژه گیفانیمیشنهایش بسیار معروف، خلاق و درجهیک هستند، و همچنین یک آرتیست ژاپنی که نقاش بودند، بهعنوان سه رزیدنت منتخب جشنواره هیروشیما انتخاب شدیم. در هیروشیما در کنار کار روی پروژهها، مجموعهای از فعالیتهای فرهنگی نیز با دانشگاهها و نهادهایی که در هیروشیما با انیمیشن، پروژهها یا حرفه ما مرتبط بودند، انجام دادیم و در نتیجه، یک تبادل فرهنگی شکل گرفت.
کارگردان انیمیشن کوتاه «دیوار چهارم» عنوان کرد: این نخستین تجربهای بود که بهطور عمیق دریافتم حضور در چنین رزیدنسیای قرار نیست منفعت مالی مستقیم یا اعتباری از جنس سوءاستفاده از آرتیست داشته باشد. در عوض، شبکهای از تبادل فرهنگی و هنری شکل میگیرد که به واسطه آن، شما تجربه میکنید و شبکه حرفهای خود را گسترش میدهید. ضمن اینکه رزیدنسی تهیهکننده اثر شما نیست؛ هیچ سهمی از فیلم یا پروژهای که در آنجا روی آن کار میکنید مطالبه نمیشود. آنها صرفاً حمایت اقامتی و امکانات لازم را فراهم میکنند تا شما بتوانید این مسیر را طی کنید. در ازای این حمایت، نه سهم تهیهکنندگی میخواهند و نه ادعایی نسبت به اعتبار، بودجه یا مالکیت اثر دارند.
او ادامه داد: برای من، این تجربه بسیار هیجانانگیز بود؛ اینکه شما بهعنوان یک هنرمند مستقل، اثر خود را خلق میکنید و در عین حال، برای تجربه کردن و پیشبرد پروژهتان حمایت میشوید.
کلایی از تجربه رزیدنسی در فرانسه توضیح داد: فراخوان این رزیدنسی توسط سفارت فرانسه منتشر شده و مربوط به «فونت قنف» بود که از شناختهشدهترین و معتبرترین رزیدنسیهای حرفهای در حوزه انیمیشن به شمار میرود. اتفاقی که در آنجا میافتد، واقعاً شهودی است. بهطور تقریبی، یکی از دلایل این تجربه خاص، سکونت در فضایی است که یک صومعه و کلیسای قرن هجدهمی محسوب میشود؛ جایی که هم محل زندگی شماست و هم استودیوی کارتان.
او افزود: شما هر روز در آن فضا از خواب بیدار میشوید، به پروژه فکر میکنید و بهطور مداوم با شبکهای از آرتیستهای درجهیک در ارتباط هستید. این ارتباط مستمر با آدمهای خلاق، به نظر من، تجربهای بینظیر است. حتی این ایده در ذهنم شکل گرفت که ما نیز در ایران، با توجه به ظرفیتهای تاریخی و فرهنگی موجود، میتوانیم چنین فضاهایی را برای آرتیستها فراهم کنیم، که البته در شکلهایی وجود دارد، اما میتواند بهصورت ساختاریافتهتر توسعه پیدا کند.
کارگردان انیمیشن «سینک» درباره نقش بنیاد ملی پویانمایی در این مسیر بیان کرد: در واقع، شکلگیری چنین تشکیلاتی با این کیفیت و سرعت، که بهوضوح دارای موتوری فعال و تپنده است، به نظر من نویدبخش وقوع اتفاقی بسیار بزرگ و درخشان است. این روند میتواند نیروهای پراکنده حوزه انیمیشن را که سالها هر یک بهصورت مستقل و فردی فعالیت کردهاند و بنده نیز خودم تا امروز اغلب بهتنهایی کار کردهام، در قالب یک شبکه منسجم و تأییدشده توسط بنیاد گرد هم آورد.
او ادامه داد: بیتردید، شکلگیری چنین شبکهای توان مجموعه را بهصورت تصاعدی افزایش خواهد داد و خروجی آن، بدون شک، خروجی قابل توجه و چشمگیری خواهد بود. از این منظر، برگزاری رویدادهای فرهنگی از جمله رزیدنسیها، دقیقاً میتواند نقش کلیدی در شبکهسازی آرتیستها ایفا کند؛ چه آرتیستهای داخلی و چه آرتیستهای بینالمللی. حتی این امکان وجود دارد که هنرمندان خارجی نیز در تعامل و تبادل فرهنگی با ما قرار بگیرند و در فضاهای فرهنگی و تاریخی ایران فعالیت کنند.
این فیلمساز انیمیشن درباره ظرفیتهای داخلی کشور گفت: ما دارای بناهای تاریخی متعددی هستیم، از جمله فضاهایی که امروز بهعنوان آثار باستانی شناخته میشوند، که میتوانند با تغییر کاربری مناسب، به کارگاهها و استودیوهایی برای تولید آثار هنری و انیمیشن تبدیل شوند. این اتفاق، به نظر من، بسیار چشمگیر و تأثیرگذار خواهد بود.
